Podstawowe pojęcia
Na tej stronie znajdą Państwo wyjaśnienie kilku podstawowych pojęć z zakresu przemocy, dołożymy starań, aby je aktualizować na bieżąco. Zapraszamy do zapoznania się z nimi.
wyjaśnienie podstawowych pojęć
Przemoc to celowe użycie siły fizycznej albo władzy przeciw drugiemu człowiekowi, sobie samemu lub grupie ludzi, prowadzące lub stwarzające ryzyko uszkodzenia ciała, śmierci, krzywdy psychicznej, nieprawidłowego rozwoju lub ubóstwa/deprywacji. World Report on Violence and Health [Światowy raport o przemocy i zdrowiu] (2002), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Genewa.
Przemoc fizyczna - to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy użyciu siły fizycznej. Przemoc fizyczną stosuje się np. czasami przy zgwałceniu, eksmisji z mieszkania, tymczasowym aresztowaniu, zastosowaniu kary pozbawienia wolności.
Przemoc seksualna - to wymuszanie pożycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia seksualnego, patologiczne demonstrowanie zazdrości itp.
Przemoc psychiczna to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy użyciu środków komunikacji interpersonalnej. Typowymi środkami przemocy psychicznej są groźba, inwektywa i molestowanie psychiczne.
Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. W relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest zazwyczaj słabsza, a sprawca silniejszy. Zgodnie z art. 207§1 Kodeksu Karnego, przemoc w rodzinie jest przestępstwem.
Zespół dziecka potrząsanego jest terminem używanym do opisania symptomów powstałych w wyniku gwałtownego potrząsania lub/i uderzania niemowlęcia lub małego dziecka w głowę. Wielkość szkód w mózgu wywoływanych przez takie zachowanie zależy od intensywności i czasu trwania potrząsania, a także od siły uderzeń. Symptomy wahają się od niewielkich (drażliwość, ospałość, drżenie, wymioty) do bardzo poważnych (napady padaczkowe, śpiączka, stupor, śmierć). Powyższe zmiany neurologiczne są wynikiem uszkodzeń komórek mózgowych spowodowanych urazem, niedotlenieniem mózgu lub jego obrzękiem. Często spotyka się również rozległe krwotoki w siatkówce jednego lub obu oczu. Klasycznej triadzie objawów (krwiakowi podtwardówkowemu, obrzękowi mózgu i krwotokowi w siatkówce) w niektórych przypadkach towarzyszą siniaki występujące w tych częściach ciała, za które dziecko było trzymane podczas potrząsania. W wyniku takiej sytuacji mogą mieć miejsce również złamania kości długich lub/i żeber.
Zespół dziecka krzywdzonego to nazwa jednostki klinicznej występującej u małych dzieci, które doznały ciężkich form przemocy fizycznej, przy czym sprawcą krzywdzenia jest zwykle rodzic lub opiekun dziecka. Zespół ten jest częstą przyczyną trwałych uszkodzeń ciała, a nawet śmierci.
Kempe C.H., Silverman F.N., Steele B.F., Droegemuller W., Silver H.K. (1962), The Battered Child Syndrome, „Journal of the American Medical Association”, 181(17).
Prostytucja dziecięca to angażowanie dziecka lub oferowanie jego usług seksualnych danej osobie za korzyści finansowe lub innego rodzaju świadczenie.
Report of Special Rapporteur on the sale of children, child prostitution and phild pornography [Raport Specjalnego Sprawozdawcy w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii] (1996), UNHCR.
Pornografia dziecięca to przedstawienie (przy użyciu jakichkolwiek środków) dziecka zaangażowanego w sposób rzeczywisty lub symulowany w czynności o charakterze seksualnym lub przedstawienie intymnych części ciała dziecka dla celów erotycznych. Protokół fakultatywny do Konwencji Praw Dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii [Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the sale of children, child prostitution and child pornography] (2000), ONZ.
Małżeństwo pod przymusem obejmuje małżeństwa zawarte przez osoby, które do stanu małżeńskiego zostały przymuszone wbrew swojej woli lub nie były w pełni świadome i poinformowane, że wstępują w związek małżeński. Brak zgody może dotyczyć jednej lub obu stron albo zgoda ta może być wymuszona. Przymuszenie do małżeństwa może dotyczyć dwojga dzieci, dziecka i dorosłego lub dwojga dorosłych.
Semantics or Substance? Towards a shared understanding of terminology referring to the sexual abuse and exploitation of children (2005), NGO Group for the Convention on the Rights of the Child.
Krzywdzenie lub maltretowanie dziecka to wszystkie formy fizycznego i/lub emocjonalnego złego traktowania, zaniedbania, wykorzystania seksualnego lub komercyjnego, doznane od osoby, odpowiedzialnej za dziecko, której ono ufa lub która ma władzę nad nim, skutkujące faktyczną lub potencjalną krzywdą dziecka dla jego zdrowia, możliwości przetrwania, rozwoju albo godności.
Report of the Consultation on Child Abuse Prevention [Raport z konsultacji w sprawie zapobiegania krzywdzeniu dzieci] (1999), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).
Krzywdzenie instytucjonalne to każdy system, program, działanie, procedura lub indywidualna interakcja z dzieckiem w opiece instytucjonalnej, która nadużywa, zaniedbuje, lub jest szkodliwa dla zdrowia, bezpieczeństwa lub dobrego stanu emocjonalnego i fizycznego dziecka, lub która w jakikolwiek inny sposób wykorzystuje albo też narusza podstawowe prawa dziecka.
Gil E. (1982), Institutional abuse of children in out-of-home care, „Child & Youth Services”, vol. 4/1-2.
Krzywdzenie emocjonalne dziecka oznacza nie zapewnianie rozwojowo odpowiedniego, wspierającego środowiska, łącznie z dostępnością osoby znaczącej, tak by dziecko mogło rozwinąć stabilne i pełne kompetencje emocjonalne i społeczne adekwatne do jego osobistych możliwości i kontekstu społecznego, w którym żyje. Te niekorzystne działania wobec dziecka, powodują lub z dużym prawdopodobieństwem mogą spowodować krzywdy zdrowotne, fizyczne, psychiczne, moralne lub społeczne w rozwoju dziecka, a kontrola nad nimi spoczywa na rodzicu lub innej osobie, z którą dziecko pozostaje w relacji opartej na zaufaniu, władzy lub odpowiedzialności. Działania uznawane za krzywdzenie emocjonalne obejmują: ograniczanie swobodnego poruszania się, upokarzanie, oczernianie, traktowanie dziecka jako „kozła ofiarnego”, straszenie, dyskryminowanie, wyśmiewanie oraz wszelkie inne nie fizyczne formy wrogiego lub odrzucającego traktowania.
Report of the Consultation on Child Abuse Prevention [Raport z konsultacji w sprawie zapobiegania krzywdzeniu dzieci] (1999), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).
Komercyjne wykorzystywanie dzieci odnosi się do wykorzystywania ich do pracy lub innych zajęć wiążących się z uzyskiwaniem korzyści przez inną osobę. Do tego rodzaju wykorzystywania zalicza się m.in. prostytucję dziecięcą. Działania te szkodzą fizycznemu i psychicznemu zdrowiu dziecka, a także jego rozwojowi intelektualnemu, moralnemu i społeczno-emocjonalnemu.
Report of the Consultation on Child Abuse Prevention [Raport z konsultacji nad zapobieganiem krzywdzeniu dzieci] (1999), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Genewa.
Kazirodztwo to kontakty seksualne między osobami, które są do tego stopnia spokrewnione bądź spowinowacone ze sobą, że zawarcie przez nie związku małżeńskiego byłoby prawnie niedopuszczalne lub obyczajowo zabronione.
Handel dziećmi oznacza każde działanie lub transakcję, w wyniku którego dziecko przekazywane jest przez jakąkolwiek osobę lub grupę osób innej osobie lub grupie za wynagrodzeniem lub jakąkolwiek inną rekompensatą. Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii
[Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the sale of children, child prostitution and child pornography] (2000), art. 2 (a), ONZ
Grooming to działania osoby dorosłej, która przy użyciu chatroomów (i innych środków komunikacyjnych dostępnych w Internecie) stara się nakłonić dziecko do kontynuacji znajomości w formie spotkania w świecie rzeczywistym z intencją seksualnego wykorzystania go.
Semantics or Substance? Towards a shared understanding of terminology referring to the sexual abuse and exploitation of children (2005), NGO Group for the Convention on the Rights of the Child.
Dzieci bez opieki rodzicielskiej to dzieci pozbawione podstawowego źródła ochrony. Znalazły się one w tej sytuacji, gdyż czasowo lub trwale: • straciły swoich rodziców lub opiekunów, którzy sprawowali nad nimi opiekę, • straciły kontakt ze swoimi opiekunami (np. dzieci, które żyją lub pracują na ulicy, są uchodźcami lub zostały przesiedlone, • zostały oddzielone od swoich opiekunów (np. rodzice są aresztowani lub dzieci porwano), • zostały umieszczone przez swoich rodziców/opiekunów w systemie opieki alternatywnej (np. dzieci niepełnosprawne lub dzieci z ubogich rodzin umieszczone w instytucjach), • zostały pozbawione przez państwo opieki rodzicielskiej (np. poprzez pozbawienie rodziców praw rodzicielskich z powodu przemocy domowej) długoterminowo przebywają w instytucjach opieki zdrowotnej (np. z powodów takich, jak zarażenie HIV/AIDS), • przebywają w ośrodku szkolno-wychowawczym, izbie zatrzymań dla młodocianych, ośrodku resocjalizacyjno-poprawczym lub karnym w rezultacie administracyjnej lub sądowej decyzji (np. podejrzani albo skazani młodociani sprawcy lub dzieci ubiegające się o status uchodźcy).
Children without Primary Caregivers and in Institutions [Dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej i dzieci w instytucjach], UNICEF.
Cyberbullying ma miejsce wtedy, gdy dziecko albo nastolatek jest tyranizowane, zastraszane, szykanowane, upokarzane, zawstydzane lub w inny sposób krzywdzone przez inne dziecko lub nastolatka przy użyciu Internetu, interaktywnych lub cyfrowych technologii, albo też telefonów komórkowych. www.stopcyberbullying.org
Termin „adopcja” jest równoznaczny z określeniem „przysposobienie”. Przez przysposobienie należy rozumieć powstały z woli osób zainteresowanych taki stosunek prawny, jaki istnieje pomiędzy rodzicami a dzieckiem. Jest to więc stosunek rodzicielski, w ramach którego powstają między przysposabiającym a przysposobionym wszelkie obowiązki i prawa właściwe dla naturalnego stosunku rodzicielskiego. Wiąże się z tym stan cywilny polegający na pochodzeniu jednej osoby od drugiej, władza rodzicielska oraz obowiązek alimentacyjny. Pietrzykowski J. (1990), Kodeks rodzinno-opiekuńczy z komentarzem, Warszawa.
Zastępczy zespół Munchausena polega na celowym wywoływaniu przez rodziców rzeczywistych objawów chorobowych u dziecka. Objawy te zazwyczaj mają charakter przewlekły lub nawracający, ponadto rodzice przekazują lekarzom fałszywe informacje na temat dotychczasowego przebiegu choroby u ich dzieci. Zespół ten jest najczęściej rozpoznawany u dzieci w wieku 0 - 6 lat, które są zbyt małe aby ujawnić swoją sytuację. Wśród wywoływanych objawów zdarzają się najczęściej: niezborność ruchowa i patologiczna senność na skutek podawania dzieciom dużych dawek barbituranów, uporczywe wymioty na skutek mechanicznej prowokacji, hipoglikemia po podaniu insuliny, zakażenia wywołane wstrzykiwaniem zanieczyszczonych substancji.
E. Bloch-Bogusławska, E. Wolska, J. Duży, Zespół bitego dziecka, "Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii" 2004/ 2-3.
Seksturystyka to podróże organizowane przez przemysł turystyczny albo bez jego pośrednictwa, ale wykorzystujące jego struktury, których podstawowym celem jest doprowadzenie do komercyjnych kontaktów seksualnych między turystami a osobami zamieszkującymi dane terytorium.
WTO Statement on the Prevention on the Organized Child Sex Tourism [Stanowisko Światowej Organizacji Turystyki dotyczące zorganizowanej seksturystyki], Światowa Organizacja Turystyki, Egipt 1995.